عمارت مفخم
شهرستان بجنورد در شمال شرقی استان خراسان شمالی قرار دارد که با شهرستان شیروان از شرق، شهرستان مانه و سملقان از غرب، شهرستان اسفراین از جنوب، شهرستان جاجرم ازجنوب‌غربی و با كشور ترکمنستان از شمال حدود 40 کیلومتر مرز مشترک دارد. از لحاظ موقعیت جغرافيايي این شهرستان در گستره شمال شرقی جمهوری اسلامی ایران بین 57 درجه و 17 دقیقه تا 57 درجه و 28 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 13 دقیقه تا 37 درجه و 50 دقیقه عرض شمالی واقع شده است. شهرستان بجنورد دارای 3619 کیلومترمربع وسعت است. این شهرستان از لحاظ وسعت 13 درصد و از لحاظ جمعیت 38 درصد کل جمعیت استان را به خود اختصاص داده است.
شهرستان بجنورد در حال حاضر دارای 2 بخش، مرکزی و گرمخان و 5 دهستان (گرمخان، گیفان، بدرانلو، باباامان، آلاداغ) است و برابر آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 دارای 324083 نفر جمعیت است.
از کل جمعیت شهرستان بجنورد براساس آمار سرشماري سال 1395، تعداد 233810 نفر ساکن سه نقطه شهری بجنورد، حصارگرمخان و چناران شهر که 72.14 درصد از کل جمعیترا شامل می‌شوند و تعداد 90273نفر برابر با 27.86 درصد ساکن152نقطه روستایی هستند. شهر بجنورد نیز پرجمعیت‌ترین شهر استان می‌باشد. شهرستان بجنورد دارای 94457 خانوار، که از این تعداد 68753 خانوار ساکن در نقاط شهری و 25704خانوار ساکن در نقاط روستایی و 0 خانوار نیز به صورت غیرساکن می‌باشد.
در آبان‌ماه 1395 از 324083 نفر جمعیت شهرستان، 162778 نفر مرد و 161305 نفر زن بوده‌اند که در نتیجه، نسبت جنسی برابر 100.91 به دست می‌آید. از جمعیت شهرستان 27 درصد درگروه سنی کمتر از 15 ساله، 68.38 درصد در گروه سنی 64- 15 ساله و 4.62 درصد درگروه سنی 65 ساله و بیشتر قرار داشته‌اند.
براساس آخرین سرشماری کشوری در آبان‌ماه 1395 از کل جمعیت 6 ساله و بالاتر شهرستان، 86.83 درصد باسواد بوده‌اند. نسبت باسوادی در بین مردان 90.59 و در بین زنان شهرستان 83.06 درصد بوده است. همچنین میانگین باسوادی استان 83.26 می باشد که بطور میانگین شهرستان 3.57 درصد از میانگین استانی بالاتر است.
شهرستان بجنورد ازلحاظ نژادی و قومی و قبیله‌ای ازاقوام فارس، کرمانج، ترك، تات، تركمن و بلوچ با پراکندگی در سطح شهرستان تشکیل شده است. همچنین اکثریت مردم شهرستان بجنوردمسلمان هستند. اقلیت مذهبی از جمله اهل تسنن در شهرستان وجود دارد.
شهرستان بجنورد دارای 14 کتابخانه شهری و روستائی با زیربنای 2485 متر مربع، 128 کانون فرهنگی و هنری مساجد، 5 کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان، 2 مجتمع فرهنگی و هنری با زیربنای 5500 مترمربع وجود دارد . لازم بذکر است در شهرستان یک سینما با گنجایش و ظرفیت 473 صندلی وجود دارد.
شهرستان بجنورد دارای 451 باب مسجد اهل شیعه و 115 مسجداهل سنت و به تعداد 37 بقاع متبرکه، 142 حسینیه، 385 هیئت مذهبی و 48 روحانی مقیم شهرستان و به تعداد 35 خانه عالم ثبت و وجود دارد.
در شهرستان بجنورد بیش از 75 اثر و ابنیه تاریخی و باستانی وجود دارد که برخی از مهترین آنها در جدول زیر آورده شده‌اند.
| نام اثر | محل | اهميت (قدمت، معماري و ...) |
|---|---|---|
| تپه معصوم زاده چهار مغان | جنوب شرقي شهر | قبل و بعد از اسلام |
| عمارت مفخم | خیابان شريعتي شمالي | قاجاریه |
| بنای آیینه خانه مفخم | خيابان شريعتي شمالي | قاجاریه |
| محوطه قلعه کهنه کند | 5كيلومتري غرب شهر | اشکانی- اسلامی |
| بنای بش قارداش | 6كيلومتري جنوب شهر | قاجاریه |
| کوشک باغ علی آباد | روستاي علي آباد | قاجاریه |
| بنای مقبرۀ شهدا | خيابان 32 متري شمالي | پهلوی |
| حسینیۀ جاجرمی | خيابان طالقاني شرقي كوچه جاجرمي | اواخر قاجاریه |
| سبزه میدان | ميدان شهيد | قاجاریه |
| تپه سنجر | 1 ک م شمال روستای ینگی قلعه | هزاره اول ق.م و دوره تاريخي |
| تپه ينگي قلعه1 | 1 ک م جنوب غربی روستای ینگی قلعه | هزاره اول ق.م عصر آهن2-3 |
| تپه ينگي قلعه2 | 1 ک م جنوب غربی روستای ینگی قلعه | هزاره دوم ق.م- عصر مفرغ متاخر |
| ارگ آلمادوشن | دهستان غلامان روستای آلمادوشن | اشکانی تا قرون میانه اسلام |
| قلعه ارگ بالا | بخش راز و جرگلان روستای غلامان | اشکانی |
| تپه ایرقایه | دهستان جرگلان-روستای ایرقایه | مفرغ-اشکانی |
| نام | محل جغرافيايي | دستگاه متولي | ملاحظات |
|---|---|---|---|
| باباامان | کیلومتر 6 جاده مشهد | شهرداری | -- |
| بش قارداش | کیلومتر 6 جاده اسفراین | شهرداری | -- |
| روستای اسفیدان | کیلومتر 40 شمال شرق بجنورد | -- | به پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی |
| روستای فیروزه | کیلومتر 12 جنوب بجنورد | -- | به پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی |
| روستای بازخانه | کیلومتر 7 جنوب شرقی بجنورد | -- | به پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی |
| روستای پاقلعه | کیلومتر 8 جنوب شرقی بجنورد | -- | به پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی |
| روستای روئین | کیلومتر 32 جنوب بجنورد | -- | به پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی |
| چشمه آبگرم ایوب پیامبر | کیلومتر 82 شمال شرق بجنورد | -- | به پیشنهاد اداره کل میراث فرهنگی |
| روستاي حميد | كيلومتر 15 شرق بجنورد | -- | -- |
| روستاي پيغو | كيلومتر 14 شرق بجنورد | -- | -- |
| عنوان | تعداد كارگاه | تعداد شاغلين مستقيم | مركز استقرار (در جغرافياي شهرستان يا بخشها) |
|---|---|---|---|
| کارگاه تولید فرش دستباف | 1 | 8 | بجنورد |
| کارگاه معرق کاری | 1 | 2 | بجنورد |
| کارگاه سوزندوزی | 1 | 3 | بجنورد |
| کارگاه گلیم بافی | 1 | 4 | بجنورد |
| کارگاه ابریشم و نمد بافی | 1 | 2 | روستای باغلق بخش رازوجرگلان |
| کارگاه البسه محلی | 1 | 3 | بجنورد |
| کارگاه ساز سنتی | 1 | 2 | بجنورد |
| کارگاه چاروق دوزی | 1 | 2 | بجنورد |
| کارگاه فرش و پشتی‌بافی ترکمن | تقریبی 5000 | 20000 | روستاهای اهل سنت نشین بخش رازو جرگلان |
شهرستان بجنورد دارای497 مدرسه در مقاطع ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم بصورت دولتی و غیردولتی وجود دارد، که260 باب از آنها درمناطق روستائی وبقیه درمناطق شهری واقع می‌باشد.
شهرستان بجنورد درحال حاضر دارای 24098 دانشجو در دوره های مختلف تحصیلی در موسسات آموزش عالی در سال تحصیلی 96-95 بوده اند. که از کل دانشجویان به تعداد 12404 نفر مرد و 11694 نفر زن مشغول به تحصیل در موسسات آموزش عالی شهرستان می باشند. شهرستان بجنورد دارای دانشگاههای از جمله دولتی، آزاد، غیرانتفاعی، پیام نور، علوم پزشکی و مراکز علمی کاربردی نیز وجود دارد.
شهرستان بجنورد دارای شش بیمارستان و 23 مرکز بهداشتی و درمانی و 75 خانه بهداشت شهری و روستایی و نیز به تعداد 24 درمانگاه و کلینیک که از میان به تعداد 13 کلینیک دولتی و 11 کلینیک خصوصی وجود دارد. تعداد کل داروخانه های شهرستان 42 داروخانه که به تعداد 38 داروخانه عادی و 4 داروخانه شبانه روزی فعالیت دارند. ضمناً در شهرستان بجنورد به تعداد 210 پزشک عمومی و 161 پزشک متخصص وجود دارد.
شهرستان بجنورد بر روی دشتی نسبتاً پهناور بین کوههای آلاداغ در جنوب و غرب و کوههای کپه داغ (بابا موسی) در شمال و شرق واقع شده است. وسعت دشت بجنورد، حدود يكصد کیلومترمربع و متوسط ارتفاع آن از سطح دریا 1100 متر می‌باشد
مهمترین قابلیت های اجتماعی و فرهنگی شهرستان بجنورد
قرارگرفتن در محور زیارتی و گردشگری مشهد مقدس به شمال دارا بودن 41 کیلومتر مرز مشترک با کشور ترکمنستان در مقابل نفوذ فرهنگ مذهبی افراطی(وهابی) بعنوان دیوار بلند تشیع برخوردار از جاذبه‌های اکوتوریسمي، تفرجگاههای طبیعی و روستاهای نمونه و هدف گردشگری و پارکهای ملی بابا امان و بش قارداش برخورداری از اماکن متبركه مذهبی، مساجد و حسینیه‌ها در سطح شهرستان از جمله بقعه متبرکه سلطان عباس ابن موسی ابن جعفر و بقعه ايوب پيغمبر وفاق مذهبی و قومیتی با وجود تنوع قومیتی و مذهبی در شهرستان برخورداری از اماکن متبركه مذهبی، مساجد و حسینیه‌ها در سطح شهرستان از جمله بقعه متبرکه سلطان عباس ابن موسی ابن جعفر و بقعه ايوب پيغمبر دسترسی مناسب و آسان به نیروی متخصص و ماهر بومی انسجام فرهنگ فولکلور قومیت های ساکن در استان بدون احساس برتری جویی برخورداری از اماکن تاریخی متعدد با پیشینه‌هايی از هزاره دوم قبل از میلاد تا دوران معاصر از جمله تپه ينگي قلعه، آئینه‌خانه و عمارت مفخم در شهر بجنورد
مساحت اراضی کشاورزی شهرستان 53955 هکتار می‌باشد که از این مساحت 15708.6هکتار اراضی آبی(29% ) و 38246.4 هکتار اراضی دیم (71%) می‌باشد. عمده‌ترين محصولات زراعی شهرستان گندم، جو، صیفی‌جات (سیب زمینی و گوجه‌فرنگی و پیاز) و عمده‌ترین محصولات باغی شهرستان انگور، گردو، سیب، هلو، گیلاس و سایر سردرختی‌ها در سطح 8194 هکتار باغ‌های آبی و دیم شهرستان می‌باشد.
از کل مساحت شهرستان بجنورد 33225.4 هکتار عرصه‌های جنگلی، 162308.35 هکتار عرصه‌های مرتعی و 0 هکتار بیابان می‌باشد.
شهرستان بجنورد به لحاظ تولیدات دامي و تنوع محصولات وضعیت مناسبی دارد؛ ليکن با توجه به لزوم تعادل بخشی بین دام و مرتع اقدامات اجرایی به سمت کاهش دام مازاد بر مراتع و افزایش تولید به شیوه استقرار دام در واحدهای دامداری به شيوه صنعتي می‌باشد. همچنین در زمینه تولید تخم‌مرغ و مرغ گوشتی و خالی ماندن ظرفیت سالن‌های مرغداری دارای مشکلات اساسی می‌باشد. شهرستان بجنورد همچنین دارای 398 واحد دامداری و به تعداد 263386 راس دام که از این میان به تعداد 249438 راس دام سبک که شامل گوسفند و بز بوده و به تعداد 13948راس دام سنگین که شامل گاو و گوساله در شهرستان می باشد. همچنین به تعداد 22 واحد مرغذاری که به تعداد 416930 قطعه طیور، 1 سالن مرغداری تخم گذار با ظرفیت 14000 قطعه طیور و به تعداد 1 مزرعه پرورش شتر مرغ با ظرفیت 75 قطعه شترمرغ در شهرستان موجود می باشد. میزان فرآورده‌های دامی این شهرستان به میزان 1868 تن گوشت قرمز، 1889 تن گوشت مرغ، 510 تن تخم مرغ و 91 تن عسل و 15841 تن شیر و همچنین 7527 تن کرم ابریشم بصورت سالانه در شهرستان بجنورد تهیه و تولید شده است.
شهرستان بجنورد دارای 2 شهرک صنعتی فعال (شماره یک و بیدک)، 135 واحد صنعتی با ميزان سرمایه‌گذاری 5915076 میلیون ریال و اشتغال 5007 نفر و همچنین تعداد 49 واحدمعدنی با میزان سرمایه‌گذاری 221605 میلیون ریال و تعداد اشتغال ایجاد شده 413 نفر می‌باشد. این شهرستان دارای دو واحد تولیدی بزرگ و مادر، بنام های پتروشیمی خراسان و كارخانه سیمان بجنورد می‌باشد. در شهرستان به تعداد 9570 واحد صنفی، 1739 واحد تولیدی، 4105 واحد توزیعی و به تعداد 44 اتحادیه صنفی وجود دارد. در شهرستان بجنورد به تعداد 12 معدن آهک، 1 معدن خاک صنعتی، 10 معدن سنگ لاشه، 4 معدن کلسیت، 2 معدن سنگ لاشه آراگونیتی، 3 معدن شن و ماسه، 2 معدن ماسه سیلیسی، 1 معدن مخلوط کوهی، 10 معدن مرمر و 4 مرمریت وجود دارد. بطور کل می توان گفت در این شهرستان حدود 21 درصد از معادن استان را شامل شده است.
